Trzy rozporządzenia o CBAM w konsultacjach publicznych UE
Unijny mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (Carbon Border Adjustment Mechanism, CBAM) to narzędzie polityki klimatycznej UE, wpisujące się w cele Europejskiego Zielonego Ładu i pakietu Fit for 55. Jednym z filarów strategii klimatycznej UE jest reforma unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) oraz wprowadzenie CBAM, który uzupełnia EU ETS, zapobiegając tzw. “ucieczce emisji” poza UE.
CBAM został ustanowiony rozporządzeniem (UE) 2023/956 z maja 2023 r. i wszedł w życie 1 października 2023 r. W okresie przejściowym, który trwa do końca 2025 r. importerzy wybranych grup towarów objętych mechanizmem mają obowiązek kwartalnego raportowania ilości importowanych towarów i wbudowanych emisji towarzyszących ich produkcji. Pełny, operacyjny system (tzw. okres docelowy) ruszy za niespełna 4 miesiące – 1 stycznia 2026 r. Wówczas zacznie obowiązywać odpłatność za emisje wbudowane w importowane towary.
Konsultacje publiczne nad nowymi regulacjami CBAM
W związku ze zbliżającym się zakończeniem fazy przejściowej i pełnym wdrożeniem CBAM, Komisja Europejska prowadzi konsultacje publiczne dotyczące projektów trzech kluczowych aktów wykonawczych CBAM. Projekty te doprecyzowują zasady funkcjonowania mechanizmu w okresie docelowym i mają zapewnić jego skuteczność oraz zgodność z zasadą równego traktowania. Konsultacje te są elementem procesu legislacyjnego UE – Komisja udostępnia projekty przepisów na portalu “Have Your Say”, zbierając opinie przedsiębiorców, branż i innych zainteresowanych stron przed finalizacją regulacji. Poniżej omawiamy trzy obszary objęte konsultacjami.
Metodyka obliczania emisji wbudowanych
Pierwszy konsultowany akt dotyczy metodyki obliczania emisji wbudowanych w towary objęte CBAM. W okresie przejściowym metodologia raportowania była określona w rozporządzeniu wykonawczym z sierpnia 2023 r., zapewniając pewną elastyczność (m.in. możliwość korzystania z wartości domyślnych do połowy 2024 r. oraz różnych metod pomiaru emisji) – służyło to zebraniu danych i „nauce” mechanizmu. Teraz Komisja proponuje docelową metodykę na lata od 2026, tak aby obliczanie emisji wbudowanych było jak najbardziej precyzyjne i porównywalne z regułami EU ETS.
Zasadą jest, że emisje wbudowane w imporcie będą ustalane na podstawie rzeczywistych danych z instalacji produkujących dany towar, zgodnie z metodą monitoringu i sprawozdawczości stosowaną w EU ETS dla analogicznych sektorów. Metody obliczeniowe bazują na sprawdzonych technikach znanych z EU ETS.
Nowa metodyka ma uprościć i przyspieszyć obliczenia emisji.
Należy zauważyć, że KE dąży do ograniczenia nadmiaru obowiązków administracyjnych w CBAM. W związku z tym, w okresie docelowym CBAM ma być ponownie możliwe stosowanie domyślnych wartości emisji. Trzeba pamiętać, że wartości domyślne będą istotnie zawyżone w stosunku do rzeczywistych wartości emisji, które mogły zostać osiągnięte w krajach produkcji towarów CBAM. Celem takiego działania jest zmotywowanie producentów do pomiaru rzeczywistych wartości emisji. Jeżeli importer nie otrzyma tych wartości będzie na nim ciążył wyższy koszt nabycia certyfikatów CBAM.
Zasady korekty CBAM a bezpłatne uprawnienia w EU ETS
Drugi obszar konsultacji to mechanizm korekty wysokości opłaty CBAM w związku z nadal wydawanymi bezpłatnymi uprawnieniami ETS dla unijnych producentów. Jest to kluczowy element zapewniający, że CBAM będzie zgodny z zasadami WTO – importerzy nie mogą być bowiem obciążeni bardziej niż producenci unijni.
Obecnie wielu producentów z sektorów energochłonnych objętych ETS otrzymuje część uprawnień do emisji za darmo (w celu zapobiegania ucieczce emisji). wraz z wprowadzeniem CBAM uzgodniono, że te darmowe uprawnienia będą stopniowo wycofywane w latach 2026–2034. W praktyce oznacza to, że CBAM będzie stopniowo wprowadzany dokładnie w takim zakresie, w jakim wycofywane będą darmowe uprawnienia.
Uznawanie opłat emisyjnych zapłaconych w krajach trzecich
Trzecim konsultowanym zagadnieniem są zasady odliczania w ramach CBAM kosztów emisji poniesionych już przez producenta w kraju pochodzenia towaru. Zgodnie z regulacją CBAM, jeśli producent poza UE zapłacił opłatę za emisje CO₂ w swoim kraju (np. w ramach lokalnego systemu handlu emisjami), to importer może odjąć tę kwotę od należności CBAM. Ma to zapobiec podwójnemu obciążaniu za te same emisje oraz zachęcić kraje trzecie do wprowadzania własnego cenowego mechanizmu redukcji emisji. W okresie przejściowym importerzy już teraz raportują w swoich sprawozdaniach, czy i jaką cenę węglową zapłacono za granicą oraz czy istnieją tam mechanizmy rekompensat. Jednak od 2026 r. konieczne jest precyzyjne uregulowanie procedury uznawania takich zagranicznych opłat.
Konsultowany projekt aktu wykonawczego określi, jakie rodzaje opłat klimatycznych w krajach trzecich będą uprawniały do pomniejszenia opłaty CBAM, jak importerzy mają to udokumentować i w jakim trybie będzie następowało to odliczenie. Prawdopodobnie przewiduje się wymóg przedstawienia dowodu uiszczenia opłaty węglowej (np. certyfikatu umorzenia uprawnień w zagranicznym systemie ETS lub pokwitowania zapłaty podatku od emisji) oraz weryfikacji tych danych.
W toku konsultacji omawiane są także kwestie techniczne, m.in.: kursy wymiany walut i okresy rozliczania (bo opłaty zagraniczne mogą być ponoszone w innych walutach i innych systemach rocznych niż CBAM), uwzględnianie rabatów lub ulg (np. gdy krajowy system ETS rozdaje część uprawnień za darmo lub zwraca opłaty eksportującym – aby uniknąć sytuacji, że importer odlicza coś, co zostało zwrócone producentowi). Warto podkreślić, że uznawanie zagranicznych kosztów emisji to również element kluczowy dla WTO – CBAM musi zagwarantować, że towary spoza UE nie są traktowane gorzej niż unijne. W projekcie podkreślono więc zasadę „no less favourable treatment”: importer może skorzystać z odliczenia każdej realnie poniesionej ceny węgla, aby uniknąć podwójnego obciążenia.
Jak przygotować się do CBAM w okresie docelowym?
Nowe regulacje związane z CBAM znacząco wpływają na otoczenie prawno-podatkowe działalności gospodarczej. Dla wielu przedsiębiorstw – szczególnie importerów surowców i materiałów oraz eksporterów z sektorów energochłonnych – oznacza to konieczność przeprowadzenia dogłębnej analizy wpływu CBAM na ich biznes oraz wdrożenia odpowiednich procedur. Warto podkreślić, że przygotowania te należy rozpocząć z wyprzedzeniem. Eksperci wskazują, że spełnienie obowiązków CBAM wymaga natychmiastowego działania – m.in. przeglądu danych dotyczących importowanych towarów, ich emisji wbudowanych oraz ewentualnych cen węgla zapłaconych za granicą.
Dowiedz się, jak możemy pomóc. Sprawdź naszą usługę: Raportowanie CBAM
