Polska Strefa Inwestycji – warunki, procedura i praktyczne aspekty
Wsparcie nowych inwestycji w Polsce
Polska Strefa Inwestycji (PSI) to system wsparcia, który umożliwia przedsiębiorcom uzyskanie zwolnienia z podatku dochodowego (CIT lub PIT) od dochodów z nowej inwestycji realizowanej na terenie Polski. Ulga została wprowadzona ustawą z 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji, zastępując specjalne strefy ekonomiczne (SSE).
Wsparcie w ramach PSI ma formę zwolnienia podatkowego o charakterze regionalnej pomocy publicznej. Wysokość zwolnienia jest limitowana zgodnie z dopuszczalną intensywnością pomocy dla danego regionu Polski. Zwolnienie dotyczy dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej określonej w decyzji i przysługuje przez oznaczony czas – od 10 do 15 lat, zależnie od lokalizacji inwestycji.
Warunki uzyskania decyzji o wsparciu – kryteria ilościowe i jakościowe
Aby otrzymać decyzję o wsparciu, inwestycja musi spełniać ściśle określone kryteria ilościowe oraz jakościowe wynikające z przepisów.
Kryteria ilościowe oznaczają minimalną wartość kosztów kwalifikowanych inwestycji, jakie przedsiębiorca musi ponieść, uzależnioną od wielkości firmy oraz sytuacji regionu inwestycji. Zasadą jest, że im wyższa stopa bezrobocia w powiecie (w relacji do średniej krajowej), tym niższe są wymagane nakłady inwestycyjne. Dla dużego przedsiębiorstwa inwestującego w powiecie o bardzo niskim bezrobociu (poniżej 60% średniej krajowej) próg wejścia to 100 mln zł kosztów kwalifikowanych. W regionach najsłabiej rozwiniętych (o bezrobociu powyżej 250% średniej krajowej lub tzw. miastach średnich tracących funkcje) duża firma musi zainwestować tylko 10 mln zł. Analogicznie niższe progi obowiązują dla średnich, małych i mikroprzedsiębiocrów. Dodatkowe preferencje przewidziano dla inwestycji z sektora nowoczesnych usług dla biznesu oraz dla działalności badawczo-rozwojowej (B+R) – w ich przypadku wymagany minimalny poziom nakładów jest obniżony (traktowany jak dla mniejszych firm).
Poza kryteriami finansowymi inwestycja musi wnieść wkład w rozwój gospodarczy i społeczny, oceniany według kryteriów jakościowych. Przepisy przewidują łącznie 10 możliwych kryteriów jakościowych (punktowanych), zgrupowanych w dwie kategorie: zrównoważony rozwój gospodarczy oraz zrównoważony rozwój społeczny. Przykładowo, do kryteriów tych należą m.in.:
- realizacja inwestycji w preferowanych sektorach zgodnych z polityką rozwojową kraju lub inteligentnymi specjalizacjami regionu,
- prowadzenie działalności B+R,
- wdrażanie innowacji,
- automatyzacja i robotyzacja procesów,
- inwestycje proekologiczne (OZE),
- współpraca z lokalnymi dostawcami (tworzenie powiązań kooperacyjnych),
- wspieranie pracowników (np. dofinansowanie opieki nad dziećmi, zatrudnianie osób niepełnosprawnych),
- tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy (stabilne zatrudnienie na wyspecjalizowanych stanowiskach),
- zlokalizowanie projektu w powiecie o bardzo wysokim bezrobociu lub w mieście tracącym funkcje społeczno-gospodarcze.
Każde kryterium ma przypisaną wagę punktową, zwykle 1 punkt za spełnienie danego warunku. Przedsiębiorca ubiegający się o decyzję deklaruje, które kryteria spełni – musi zdobyć minimalną wymaganą liczbę punktów jakościowych oraz koniecznie po co najmniej jednym punkcie z każdej kategorii (gospodarczej i społecznej). Należy przy tym zaznaczyć, że szczegółowe listy kryteriów różnią się nieco w zależności od charakteru projektu – odrębne zestawy (choć zbliżone) obowiązują dla inwestycji przemysłowych oraz dla projektów usługowych.
Procedura uzyskania decyzji o wsparciu – organy, wniosek, okres obowiązywania, obowiązki beneficjenta
Z wnioskiem o wydanie decyzji o wsparciu należy wystąpić do odpowiedniego Zarządzającego SSE działającego w imieniu ministra właściwego ds. gospodarki. W Polsce wyznaczono czternastu Zarządzających SSE (działających w formie spółek prawa handlowego). Właściwym Zarządzającym SSE będzie ten, pod którego zarządem znajduje się obszar (powiat), na którym zlokalizowana ma zostać inwestycja objęta decyzją o wsparciu.
Sam wniosek składa się na formularzu. W formularzu oprócz danych wnioskodawcy należy wskazać plan realizacji nowej inwestycji, koszty kwalifikowane takiej inwestycji, informacje dotyczące zatrudnienia (aktualnego poziomu zatrudnienia jak i liczbę pracowników planowanych do zatrudnienia w związku z nową inwestycją) oraz kryteria jakościowe, do spełnienia których zobowiązuje się wnioskodawca w ramach planowanej inwestycji. Oprócz wskazania wymienionych informacji należy złożyć szereg oświadczeń (m.in. w zakresie otrzymanej dotychczas pomocy publicznej czy sytuacji finansowej wnioskodawcy).
Do formularza dodatkowo załącza się: (i) szczegółowy biznes plan nowej inwestycji, (ii) sprawozdania finansowe za trzy ostatnie lata obrotowe (o ile wnioskodawca działał przez tyle lat przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji) oraz, (iii) formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis ze szczegółowymi informacjami na temat sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy, jego powiązań kapitałowych czy rodzaju prowadzonej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej.
Kluczową kwestią w ramach procedury uzyskiwania decyzji o wsparciu jest, aby wniosek wraz z załącznikami złożony został do właściwego Zarządzającego SSE przed rozpoczęciem realizacji nowej inwestycji tj. (i) przed rozpoczęciem robót budowlanych związanych z inwestycją objętą projektem, lub (ii) przed podpisaniem przez wnioskodawcę pierwszego prawnie wiążącego zobowiązania do zamówienia urządzeń, lub innego zobowiązania, które powoduje, że inwestycja staje się nieodwracalna.
Decyzja o wsparciu wydana zostanie przez odpowiedniego Zarządzającego SSE działającego w imieniu ministra właściwego ds. gospodarki. Warunkiem wydania decyzji o wsparciu jest spełnienie przez wnioskodawcę wszystkich warunków udzielenia pomocy publicznej (spełnianie kryteriów ilościowych i jakościowych) jak również kryteriów formalnych (przekazanie wszelkich wymaganych informacji i dokumentów).
W przypadku, kiedy wnioskodawca nie zgadza się z decyzją wydaną przez Zarządzającego SSE działającego w imieniu ministra właściwego ds. gospodarki istnieje tryb odwoławczy. W ramach tego trybu można zwrócić się z wnioskiem do ministra właściwego ds. gospodarki ponowne rozpatrzenie sprawy, a następnie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.
Zgodnie z ustawą z 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji decyzję o wsparciu wydaje się na czas oznaczony, nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 15. Okres ważności decyzji uzależniony jest od intensywności pomocy ustalonej dla danego obszaru. Na decyzje o maksymalnym okresie obowiązywania (15 lat) mogą liczyć przedsiębiorcy, których inwestycja zlokalizowana będzie na obszarze, który położony jest co najmniej w 51% w granicach specjalnej strefy ekonomicznej w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych.
W decyzji o wsparciu nałożone zostaną na beneficjenta obowiązki związane z realizacją nowej inwestycji (realizacją kryteriów ilościowych), zatrudnieniem czy spełnieniem kryteriów jakościowych. Chodzi między innymi o termin zakończenia realizacji nowej inwestycji, termin poniesienia kosztów (w uzgodnionej wysokości) czy okres, od którego i przez jaki należy utrzymywać odpowiedni poziom zatrudnienie związanego z nową inwestycją. W praktyce, w szczególności przy dużych i złożonych inwestycjach mogą wystąpić opóźnienia w procesie inwestycyjnym skutkujące niemożliwością dotrzymania terminów określonych decyzją o wsparciu. W takiej sytuacji należy jak najszybciej wystąpić do ministra właściwego ds. gospodarki z wnioskiem o zmianę decyzji o wsparciu w zakresie wskazanych w niej terminów obowiązujących przedsiębiorcę. Wniosek o zmianę decyzji o wsparciu musi zawierać szczegółowe uzasadnienie oraz dowody na poparcie zawartych we wniosku twierdzeń (zazwyczaj okoliczności faktycznych niezależnych od przedsiębiorcy skutkujących niemożliwością dotrzymania terminów związanych z realizacją inwestycji). Podobnie, po zakończeniu inwestycji, jeżeli pojawią się u beneficjenta jakiekolwiek trudności skutkujące niemożliwością spełnienia obowiązków określonych w decyzji o wsparciu, koniecznie jest jak najszybsze wystąpienie z wnioskiem o zmianę tej decyzji, aby nie prowadzić działalności w sposób niespełniający kryteriów określonych decyzją.
Należy mieć na uwadze, że w przypadku niedopełnienia obowiązków określonych w decyzji o wsparciu lub nieusunięcia naruszeń w realizacji tych obowiązków, ministra właściwego ds. gospodarki uprawniony jest do uchylenia takiej decyzji. W przypadku uchylenia decyzji jej beneficjent zobowiązany będzie do zwrotu przyznanej pomocy publicznej. Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności w okresie obowiązywania decyzji.
Rozliczenie wsparcia
Korzystanie ze zwolnienia podatkowego nakłada na inwestora obowiązki sprawozdawcze i ewidencyjne. Przedsiębiorca powinien prowadzić wyodrębnioną ewidencję (księgi) tak, aby możliwe było określenie dochodu zwolnionego z podatku. W praktyce oznacza to konieczność przypisywania przychodów i kosztów do działalności objętej decyzją o wsparciu oraz odrębnie do działalności opodatkowanej na zasadach ogólnych.
Co więcej, podatnicy korzystający z pomocy publicznej są zobowiązani do ustalenia jej wartości bieżącej na moment uzyskania decyzji o wsparciu. Wartość bieżąca netto maksymalnej pomocy w ramach PSI wymaga obliczenia dyskonta wydatków inwestycyjnych. Odpowiednio, wykorzystanie pomocy publicznej obliguje podatnika do zdyskontowania hipotetycznej wartości podatku dochodowego od zwolnionego dochodu.
Dyskontowanie pomocy publicznej służy zapewnieniu porównywalności wartości inwestycji i zwolnienia podatkowego w czasie. Innymi słowy, dyskonto sprowadza „przyszłe” kwoty wydatków i ulg podatkowych do ich wartości bieżącej (present value – PV). Dzięki temu można porównać wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych z wartością uzyskanej pomocy publicznej (zwolnienia podatkowego), nawet jeśli wystąpiły one w różnych okresach rozliczeniowych.
Mechanizm dyskontowania odgrywa kluczową rolę przy kumulowaniu pomocy publicznej z różnych źródeł w ramach tego samego projektu inwestycyjnego. Przepisy dopuszczają łączenie ulgi podatkowej SSE/PSI z innymi formami wsparcia (np. grant, dotacja unijna, zwolnienie z podatku od nieruchomości), pod warunkiem, że łączna wartość takiej pomocy nie przekroczy maksymalnej dopuszczalnej intensywności pomocy regionalnej dla danego obszaru (np. 30%, 40% lub 50%)
Przedawnienie roszczeń z PSI
Należy zauważyć, że przedawnienia roszczeń o zwrot pomocy w ramach PSI wynosi 10 lat. Uwzględniając długi okres przedawnienia oraz fakt, że zwolnienie w ramach PSI jest „rolowane” (przenoszone z roku na rok) beneficjent wsparcia musi przechowywać dokumentację księgową przez cały okres realizacji i wykorzystania inwestycji. Błąd w rozliczeniu PSI w przeszłości przekłada się na nieprawidłowości w przyszłych rozliczeniach.
Administratorzy stref wymagają również okresowego raportowania postępów inwestycji, np. złożenia informacji o zakończeniu projektu, poniesionych nakładach i zatrudnieniu nowych pracowników.
Korzyści i ograniczenia zwolnienia podatkowego w ramach PSI
Dochód z działalności objętej decyzją jest zwolniony z CIT lub PIT, co przy podstawowej stawce 19% podatku dochodowego daje możliwość zatrzymania znaczącej części zysku netto. Maksymalna wysokość zwolnienia podatkowego jednak ograniczona przez przepisy o regionalnej pomocy inwestycyjnej.
Zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie dochodu bezpośrednio związanego z nową inwestycją. W praktyce przedsiębiorca musi precyzyjnie wydzielić działalność objętą decyzją – np. odrębna linia technologiczna, odrębny zakład lub nowy produkt. Dochód zwolniony to tylko ten, który został osiągnięty na podstawie decyzji o wsparciu. Jeżeli podatnik prowadzi równolegle inną działalność, musi alokować przychody i koszty do części objętej ulgą i opodatkowanej. Rodzi to wyzwania praktyczne i bywa przedmiotem sporów z organami podatkowymi. Organy podatkowe wymagają, aby podatnik wykazał związek dochodu ze wspartą inwestycją zgodnie z warunkami decyzji. Pojawiło się już orzecznictwo sądowe w tych kwestiach, choć interpretacje wciąż ewoluują wraz z praktyką fiskusa.
Kolejnym ograniczeniem jest limit pomocy publicznej. Przedsiębiorca nie może skorzystać ze zwolnienia w kwocie większej niż odpowiada to dopuszczalnej intensywności pomocy. Ma to szczególne znaczenie, gdy podatnik otrzymuje także inne formy wsparcia – np. dotacje, granty rządowe czy zwolnienia z podatków lokalnych. Wówczas pomoc się sumuje i łącznie nie może przekroczyć dopuszczalnego pułapu. Beneficjent pomocy publicznej musi monitorować jej wartość bieżącą.
Warto też wspomnieć o ograniczeniach branżowych – nie każda działalność kwalifikuje się do PSI. Wyłączone są całe sektory, m.in.:
- produkcja wyrobów tytoniowych i alkoholowych,
- handel detaliczny i hurtowy,
- usługi finansowe, deweloperskie,
- edukacja,
- służba zdrowia i wiele innych usług niematerialnych.
Program jest ukierunkowany głównie na produkcję przemysłową oraz nowoczesne usługi biznesowe. Od czerwca 2025 r. ze zwolnienia w ramach PSI może korzystać także branża zbrojeniowa.
Jak możemy pomóc?
Jeśli Twoja firma rozważa nową inwestycję lub już prowadzi działalność w ramach Polskiej Strefy Inwestycji (PSI) i Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE) w Polsce, kancelaria Crowe zapewnia kompleksowe wsparcie na każdym etapie tego przedsięwzięcia inwestycyjnego.
Dowiedz się jak możemy pomóc:
