Sześć miesięcy polskiej prezydencji w Radzie UE – podsumowanie zmian w podatkach

Polska prezydencja w Radzie UE przyniosła znaczące postępy w dziedzinie opodatkowania w pierwszej połowie 2025 roku. Na posiedzeniu ECOFIN 20 czerwca ministrowie finansów zatwierdzili raport podsumowujący sześć miesięcy intensywnych prac legislacyjnych. Prezydencja zrealizowała kilka ważnych celów - finalizację długo oczekiwanych reform VAT, wzmocnienie współpracy administracyjnej, oraz propozycję inicjatyw upraszczających przepisy podatkowe.

1. Platformy współpracy ds. cen transferowych

Jednym z najważniejszych wyzwań była propozycja dyrektywy w sprawie cen transferowych, którą Komisja Europejska przedstawiła we wrześniu 2023 roku. Projekt miał ujednolicić podstawowe zasady i definicje cen transferowych w całej UE w oparciu o wytyczne OECD, upraszczając rozliczenia między podmiotami powiązanymi z różnych krajów. W trakcie polskiej prezydencji okazało się jednak, że brakuje jednomyślnego poparcia dla wiążącej regulacji. Wiele państw członkowskich obawiało się ingerencji w krajowe systemy podatkowe i preferowało rozwiązania nielegislacyjne.

Zamiast forsować dyrektywę, Polska zaproponowała powołanie platformy współpracy ds. cen transferowych. Platforma umożliwiłaby ekspertom z krajów UE wypracowywanie niewiążących rozwiązań i wytycznych w duchu zasad OECD, redukując złożoność i koszty przestrzegania przepisów bez tworzenia odrębnego prawa unijnego. Koncepcja spotkała się z zainteresowaniem jako pragmatyczna alternatywa dla osiągnięcia większej spójności w UE przy zachowaniu autonomii podatkowej państw członkowskich.

2. BEFIT - stopniowe podejście do harmonizacji podatku dochodowego

Podczas polskiej prezydencji omówiono projekt BEFIT (Business in Europe: Framework for Income Taxation). Ten zunifikowany system podatku dochodowego od osób prawnych dla dużych grup kapitałowych ma zastąpić wcześniejsze pomysły, które od lat pozostawały w impasie. Ze względu na szeroki zakres i złożoność BEFIT, polska prezydencja nie próbowała przyspieszać prac na siłę, koncentrując się na bardziej zaawansowanych tematach podatkowych.

W Radzie uzgodniono stopniowe podejście do BEFIT. Kilka państw członkowskich sugerowało skupienie dyskusji najpierw na wybranych elementach nowej formuły opodatkowania. Szczegółowe analizy techniczne będą kontynuowane, a szersza debata polityczna została odłożona na kolejne prezydencje. Mimo braku natychmiastowych rozstrzygnięć, utrzymanie BEFIT w agendzie podkreśla długofalowy cel UE: uproszczenie i ujednolicenie zasad opodatkowania firm z myślą o jednolitym rynku.

3. Cyfrowa rewolucja w VAT - pakiet reform wdrożony

W obszarze podatków pośrednich polska prezydencja osiągnęła istotne sukcesy. Najważniejszym było formalne przyjęcie całego pakietu „VAT w epoce cyfrowej" (ViDA) w marcu 2025 roku. Reformy dostosowują system VAT do cyfrowej gospodarki poprzez wprowadzenie obowiązkowych e-faktur i raportowania elektronicznego, ułatwienia w jednej rejestracji VAT dla firm działających transgranicznie oraz dostosowanie przepisów do handlu elektronicznego i platform internetowych. Celem zmian jest uszczelnienie systemu przy jednoczesnym uproszczeniu rozliczeń dla uczciwych podatników.

Równie istotne było przyjęcie przepisów wprowadzających elektroniczne świadectwo zwolnienia z VAT, które zastąpi zaświadczenia dla dostaw dyplomatycznych, organizacji międzynarodowych czy wojska. Nowe przepisy wprowadzają jednolity elektroniczny formularz, znacznie ograniczając biurokrację przy imporcie towarów objętych zwolnieniem. Choć e-świadectwo zacznie obowiązywać dopiero za kilka lat (przewidziano okres przejściowy do 2032 r.), jego ustanowienie to ważny krok w kierunku cyfryzacji administracji skarbowej.

Trzecim sukcesem było uzgodnienie wspólnego stanowiska w sprawie usprawnienia poboru VAT od małych przesyłek z importu (IOSS). Nowelizacja zachęca do szerszego korzystania z procedury Import One Stop Shop przy poborze VAT od przesyłek o niskiej wartości. Odpowiedzialność za zapłatę VAT importowego spoczywać będzie bezpośrednio na zagranicznym sprzedawcy lub platformie. Jeśli sprzedawca nie skorzysta z IOSS, będzie musiał zarejestrować się do VAT w każdym państwie dostawy - to silna zachęta do korzystania z jednego okienka importowego.

4. Energia - negocjacje w sprawie reformy akcyzy

Polska prezydencja kontynuowała również prace nad rewizją dyrektywy energetycznej z 2003 roku, dostosowując minimalne stawki akcyzy do celów klimatycznych UE (Fit for 55). Propozycje obejmują wyższe minimalne stawki na paliwa kopalne, objęcie opodatkowaniem nowych nośników energii czy ograniczenie ulg niezgodnych z zieloną transformacją. Negocjacje okazały się trudne z powodu rozbieżnych stanowisk państw co do tempa i zakresu podwyżek podatków energetycznych.

Pod koniec prezydencji polska strona przygotowała raport z postępów prac, podsumowujący uzgodnienia i kwestie wymagające dalszych rozmów. Raport przyjęty przez ministrów ECOFIN wyznacza kierunek dla duńskiej prezydencji do ewentualnego sfinalizowania kompromisu. Polska prezydencja przyspieszyła dyskusję o podatku energetycznym, choć ostateczne rozstrzygnięcie nastąpi w przyszłości.

5. DAC9 - przełom w wymianie informacji o globalnym podatku minimalnym

Kamień milowy prezydencji stanowiło wzmocnienie wymiany informacji między administracjami podatkowymi. Rada przyjęła w marcu 2025 r. dyrektywę DAC9 - dziewiątą nowelizację przepisów o współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania. DAC9 wprowadza mechanizmy wymiany danych dotyczących globalnego minimalnego opodatkowania (filar 2 OECD).

Nowe regulacje zobowiążą duże międzynarodowe grupy kapitałowe do składania standaryzowanych raportów o efektywnej wysokości zapłaconego podatku i innych parametrach potrzebnych do obliczenia dopłaty podatku wyrównawczego. Wszystkie administracje skarbowe w UE będą mogły automatycznie wymieniać te informacje, co ma kluczowe znaczenie dla sprawnego wdrożenia globalnego minimalnego podatku CIT. DAC9 ujednolica format raportowania (GloBE Information Return) i upraszcza obowiązki dla przedsiębiorstw, zapewniając składanie jednego zestawu informacji dla całej UE zamiast wielu różnych raportów krajowych.

6. Aktywność na arenie międzynarodowej

Polska prezydencja działała również w wymiarze globalnym, koordynując stanowisko UE w sprawach podatkowych. Na bieżąco monitorowano prace w Forum OECD/G20 ds. BEPS (Base Erosion Profit Shifting – erozja podstawy opodatkowania i transfer zysków), zwłaszcza dotyczące wdrażania reformy podatkowej opartej na dwóch filarach. Po przyjęciu filaru 2 BEPS w UE, dyskusje koncentrowały się na usuwaniu przeszkód we wspólnej implementacji minimalnego opodatkowania. Jeśli chodzi o filar 1 (opodatkowanie największych korporacji cyfrowych), negocjacje globalne nadal się przeciągają, ale Rada ECOFIN potwierdziła poparcie dla wypracowania międzynarodowego konsensusu w ramach OECD.

Nowym elementem międzynarodowego krajobrazu jest inicjatywa ONZ dotycząca wielostronnej współpracy podatkowej. W listopadzie 2024 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję rozpoczynającą prace nad ramową konwencją ONZ o współpracy podatkowej. Podczas polskiej prezydencji odbyło się pierwsze spotkanie negocjacyjne w Nowym Jorku, gdzie uzgodniono podział prac na trzy obszary. Polska zadbała o wypracowywanie wspólnego podejścia UE w tych rozmowach, tak by ewentualna globalna konwencja była komplementarna wobec uzgodnień OECD.

7. Agenda upraszczania przepisów

Jednym z priorytetów polskiego Ministerstwa Finansów była walka z nadmierną złożonością przepisów podatkowych. 11 marca 2025 r. Rada ECOFIN jednogłośnie zatwierdziła konkluzje w sprawie programu uporządkowania i uproszczenia przepisów podatkowych w UE. Propozycja formułuje zasady, którymi UE powinna kierować się przy przygotowywaniu nowych regulacji - nacisk na unikanie dublowania obowiązków, ocenę skutków dla konkurencyjności firm oraz eliminację przestarzałych przepisów.

Prezydencja z długofalowym wpływem

Polska prezydencja w obszarze opodatkowania okazała się niezwykle owocna. Udało się sfinalizować kilka długo negocjowanych projektów (cyfrową reformę VAT i DAC9), nadać impuls trudniejszym dossier poprzez wypracowanie nowych kierunków, a także zadbać o kwestie przekrojowe - uproszczenie systemu i współpracę międzynarodową.

Dla przedsiębiorstw oznacza to wiele nadchodzących zmian prawnych, szczególnie w VAT i rozliczeniach międzynarodowych korporacji. Widać wyraźnie, że Unia zmierza w kierunku większej harmonizacji i transparentności podatkowej, starając się nie dokładać niepotrzebnych obciążeń. Polski akcent na konkurencyjność i prostotę regulacji został dobrze przyjęty - wiele z opisanych działań będzie kontynuowanych przez kolejne prezydencje, utrzymując wysoką rangę tematyki podatkowej na unijnej agendzie.